ऑडिट मतदारसंघाचं : दिंडोरी

www.24taas.com, झी मीडिया, दिंडोरी

गेल्या लोकसभेत राज्यातला सर्वात सुरक्षित मतदारसंघ म्हणून राष्ट्रवादी काँग्रेसनं या मतदारसंघावर विश्वास टाकला. अगदी शरद पवार यांनीही आपल्या भाषणांत याचा उल्लेख करत, बारामतीनंतर याच मतदारसंघाचा दाखला दिला. कारण इथं सहापैकी पाच आमदार राष्ट्रवादीचे होते. मात्र असं असतानाही इथल्या मतदारांनी राजकारणातील या जाणत्या राजाच्या पक्षाला धूळ चारली. जाऊया त्या मतदारसंघात.

स्वामी समर्थांचं आध्यात्मिक मुख्य केंद्र आणि गुरुकुल म्हणून दिंडोरीची राज्यभरात ओळख. साडे तीन शक्तिपीठांपैकी एक असलेला वणीचा सप्तश्रृंगीगड याच लोकसभा मतदारसंघात येतो... आधुनिक शेतीचा पुरस्कर्ता असा हा तालुका.. ग्रामपालिका असलेल्या या शहरात जवळपास प्रत्येक बॅँकेचं अस्तित्व आहे.

गेल्या तीन वर्षात इथल्या कष्टकरी शेतक-याने शेततळ्यांचा तालुका म्हणून आपलं नाव केलं आहे. उन्हाळ्यात इथल्या शेतक-याला कुठल्याही आवर्तनाची गरज राहत नाही, इतकं मुबलक पाणी साठवणूक करणारा हा तालुका... राज्याने आदर्श घ्यावा असा हा तालुका आज मुंबईलाच नव्हे तर देशपरदेशात भाजीपाला पुरवतो. 

या लोकसभा मतदारसंघातील निफाड तालुकाही असाच सधन. मात्र सुरगाणा, कळवण आणि पेठ हे आदिवासी बहुल तालुके अद्याप आपल्या अस्तित्वासाठी झगडत आहेत.. गुजरात सीमेला लागून असलेल्या या तालुक्याचा रोजगार केवळ गुजरातेतील शहरांवर अवलंबून आहे.

अनेक आदिवासी लोक रोजीरोटीसाठी स्थलांतरीत होत असतात. सुरगाण्यात स्ट्रॉबेरीच्या पिकामुळं आदिवासी शेतीत रस घेऊ लागलाय. तर पूर्व भागातील येवला नांदगाव तालुक्यात पाण्याअभावी शेतीची दुरावस्था आहे. मनमाडमध्ये तर पिण्याच्या पाण्याची गंभीर अवस्था...वीस ते पंचवीस दिवसांनी पाणी मिळणे हे नित्याचंच झालंय. 

दिंडोरी लोकसभा मतदारसंघात 2009 मध्ये  14 लाख 32 हजार 938 मतदार होते.... यांपैकी  7 लाख 37 हजार 206 पुरुष मतदार आहेत. तर 6 लाख 95 हजार 732 महिला मतदार आहेत.

पूर्वीच्या मालेगाव मतदारसंघाच्या पुनर्रचनेआधी हा मतदारसंघ जनता दलाचा गड होता. 1957 ला प्रजा समाजवादी पक्षाचे  यादव नारायण जाधव खासदार होते.1962 ला काँग्रेसचे माधव लक्ष्मण जाधव तर 1967 आणि 1971 मध्ये झामरू मंगलू कहांडोळ हे काँग्रेसचे खासदार होते. 1977 ला बीएलडीचे हरिभाऊ महाले खासदार होते.

1980 ला पुन्हा एकदा झामरू मंगलू कहांडोळे यांनी काँग्रेसला मतदारसंघात विजय मिळवून दिला. तर 84 ला कॉंग्रेसचे सीताराम भोये तर 89 हरिभाऊ महाले जनता दलाकडून निवडून आले. 91 मध्ये पुन्हा कहांडोळे खासदार झाले.. 1996 मध्ये भाजपचे कचरू राऊत, 1199 मध्ये
हरिभाऊ महाले निवडून आले.

तर 2004 पासून हरिश्चंद्र चव्हाण इथले खासदार आहेत. मुस्लीम बहुसंख्याक असलेल्या या मतदारसंघात एकेकाळी जहाल नेते निहाल अहमद यांचा बोलबोला होता. नंतर मालेगाव तालुका धुळ्याला जोडला गेल्याने या मतदारसंघाची समीकरणे बदलली. सुरगना आणि पेठ्मध्ये असलेले कम्युनिस्टांचं वर्चस्व आज या मतदारसंघात आहे. एक ते दीड लाख मते कम्युनिस्ट पक्षाला मिळतात. सध्या या मतदारसंघात भाजपचे चव्हाण हे राज्य करतायत.. त्यांची ही दुसरी टर्म आहे. 

लोकसभेची जागा भाजपच्या ताब्यात असली राष्ट्रवादीचं वर्चस्व असलेल्या या मतदारसंघात भाजपचा एकही आमदार नाही. दिंडोरीतून शिवसेनेचे धनराज महाले,  निफाडमधून शिवसेनेचे अनिल कदम, कळवणमधून राष्ट्रवादीचे अर्जुन पवार, नांदगावमधून पंकज भुजबळ, येवलामधून कॅबिनेट मंत्री छगन भुजबळ, तर चांदवडमधून आघाडी समर्थक शिरीषकुमार कोतवाल आमदार आहेत..

अनुसुचित जमातीसाठी राखीव या मतदारसंघात दिंडोरी आणि कळवण या दोनच विधानसभा मतदारसंघ आदिवसी बहुल  आहेत. इतर चार मतदारसंघात आदिवासींची टक्केवारी कमी आहेत...त्यामुळे इतर समाजाचे मतदारच या ठिकाणी खासदार ठरविण्यात निर्णायक ठरतात.

कोणत्याही एका पक्षाची पूर्ण सत्ता नसल्यानं ना घर का, ना घाट का, अशी दिंडोरी मतदारसंघाची अवस्था झालीय.. आदिवासी म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या या मतदारसंघात शेतकरी स्वकर्तुत्वाने आपला विकास करतोय... त्याच्या मेहनतीला लोकप्रतीनिधींच्या कार्य कर्तुत्वाची जोड मिळाल्यास मतदारसंघाचा विकास निश्चित आहे.

राष्ट्रवादीच्या बालेकिल्ल्यात भापचा एकही आमदार नसताना कमळ कस उगवलं याचा सर्वांनाचं आश्चर्य वाटतं. मात्र ही किमया साधणारे दिंडोरेचे भाजपचे खासदार हरिश्चंद्र चव्हाण यांची आता ओळख करून घेऊया...

हरीश्चंद्र देवराम चव्हाण यांची ओळख

खासदार – हरीश्चंद्र देवराम चव्हाण
जन्म – २५ डिसे १९५१
वय – ६२
शिक्षण -  बी.ए इंग्रजी .

भाजपाचे हरिश्चंद्र चव्हाण हे दिंडोरीचे खासदार आहेत. या आदिवासी मतदारसंघात वेगवेगळ्या पक्षांच्या घाटावरचं पाणी चाखत घडलेले हरिश्चंद्र चव्हाण गेल्या पाच दशकांपासून विविध पदांवर कार्यरत आहेत.. काँग्रेस, राष्ट्रवादी आणि आता भाजपा असा प्रवास करणारे चव्हाण  भाजपचा आदिवासी चेहरा बनलेत... चव्हाण एकदा या भागातून आमदार म्हणून तर लागोपाठ दोनवेळा लोकसभेवर निवडून आलेत.

2004 साली त्यांनी मालेगाव लोकसभा मतदारसंघात जनता दलाचे प्रस्थापित नेते हरिभाऊ महाले यांचं पानिपत केलं. सर्वच पक्षात आणि मतदारसंघातील राजकीय बैठकीत अजातशत्रू अशी त्यांची ओळख बनली.

2009 मध्ये त्यांनी राष्ट्रवादीचे नरहरी झिरवाळ यांना पाणी पाजलं. जवळपास ३० हजारांच्या मताधिक्याने चव्हाण  दुस-यांदा खासदार झाले. कम्युनिस्ट पक्षाचे जे. पी. गावीत यांनी
जवळपास लाखभर मतं मिळवून चव्हाण  यांच्या विजयाला `हात`भार लावला.

धार्मिक आणि ऐतिहासिक स्थळांना भेट देण्याची आवड चव्हाणांना आहे. क्रिकेट, कबड्डी आणि व्हॉलिबॉलचे ते चाहते आहेत. त्यांनी अनेक कविता रचल्या आहेत. खासदार चव्हाणांची  43 लाख 10 हजार रुपयांची स्थावर मालमत्ता आहे. तर जंगम मालमत्ता 42 लाख  5हजार 581 रूपयांची आहे.

हरिश्चंद्र चव्हाणांची हॅटट्रिक रोखण्यासाठी राष्ट्रवादीने आपले जाळे टाकण्यास सुरुवात केली आहे. आदिवासी विकास मंत्री मधुकर पिचड यंदा फिल्डिंग लावतायत. शिवाय माकपही आपला उमेदवार देण्याची तयारी करतोय. चव्हाणांनी नुकतीच मोदींची भेट घेतली असून गुजरात सीमेवरील हा मतदारसंघ पुन्हा काबीज करण्यासाठी भाजपनं कंबर कसली आहे. 
 
दिंडोरी मतदारसंघातल्या नागरिकांच्या समस्या

दिंडोरोतील आदिवासींचा विकास गेल्या दहा वर्षांतकेवळ कागदावर होतो आहे. कोट्यावधी रुपयांचा निधी आदिवासीसाठी खर्च होतोय मात्र आदिवासी आजही मोलमजुरीसाठी स्थलातरीत होतोय हे वास्तव आहे.
 
आदिवासी विकास आयुक्तालय, जिल्हा परिषद आणि केंद्रीय विकास निधी आणि आमदार-खासदार असा सर्वांचा कोट्यवधी रुपयांचा निधी दरवर्षी खर्च होतोय. तरी आदिवासी कुटुंबांचा स्तर उंचावलेला नाही.

आश्रमशाळात विद्यार्थ्यांचा मृत्यू किंवा बलात्काराची प्रकरणे समोर येत आहेत. गेल्या दोन दशकातील या भागासाठी खर्च झालेला निधी काढला तर प्रत्येक कुटुंब किमान लखपती व्हायला हरकत नव्हती.
 
या मतदारसंघाच्या सीमा गुजरातला लागून आहेत. बाजूच्या राज्यातील आदिवासी नागरिकांना चोवीस तास वीज मिळतेय, वनराजी घनदाट आहे. मात्र हीच परिस्थिती या भागात मात्र विदारक आहे. भकास झालेल्या या परिसरात सप्तश्रुंगी गड आणि स्वामी समर्थ केंद्र आहे. या ठिकाणी धार्मिक पर्यटनाचा विकास करून आदिवासींना रोजगार देणे अपेक्षित आहे.

प्रचंड पाउस आहे मात्र ते साठविण्यासाठी धरणे नाहीत. उर्वरित पाउस गुजरातेत वाहून जातोय. शेतीसाठी पाणी नाही.. शेततळ्यांसाठी कृषी विभाग निधी देत नाही. त्यामुळे दिंडोरी, सुरगणा आणि कळवणचा काही भाग अद्याप पाण्यासाठी तहानलेला आहे. अगदी मध्य रेल्वेचे मुख्य जंक्शन असलेले मनमाड शहरही पावसाळ्यात वीस दिवस पिण्याच्या पाण्यासाठी तडफडत असते.
 
त्याशिवाय नाशिक सुरगाणा रस्ता अरुंद असल्याने अनेक आदिवासींना जीवाला मुकावे लागते आहे..त्यातच टोलचा भार पडत असल्याने नागरिकही गुजरातेत व्यवसाय आणि रोजगारासाठी जात आहेत. आणखीही अनेक अडचणींनी इथले मतदार बेजार आहेत.

एकीकडे मतदार समस्यांचा पाढा वाचतायत, तर खासदार हरिश्चंद्र चव्हाण मात्र आपण कसा विकास केलाय, याचे ढोल पिटतायत.

खासदार हरिश्चंद्र चव्हाण मतदारांच्या संपर्कात असतात. दर सोमवारी नेमाने दरबारही भरवतात.. साध्यासाध्या समस्या सोडवितात. त्यामुळे ते लोकप्रिय आहेत. मात्र रोजगार वाढेल असा भरीव विकास त्यांच्याकडून दिसत नाही.  

दिंडोरी लोकसभा मतदारसंघातील सद्यस्थिती

हरिश्चंद्र चव्हाण यांनी गेल्या वेळेस चमत्कार केला होता तो केवळ त्यांच्या दांडगा जनसंपर्काच्या जोरावर, यावेळेस मात्र  देशामध्ये सध्या नरेंद्र मोदी फीवर वाढल्याने ते या मतदारसंघात भाजपच्या चव्हाणांच्या पथ्यावर पडणार आहे. जिल्ह्यात भाजपाचा एकही आमदार नसताना ते आपली हॅटट्रिक करतील का, याकडे सर्वांचं लक्ष लागले आहे.

खा. हरिश्चंद्र चव्हाण यांना भाजपात कुठलाही पर्याय नसल्याने त्यांच्या समोर राष्ट्रवादी हाच एकमेव विरोधी पक्ष आहे.

तब्बल आठ वेळेस निवडून आलेले कळवणचे राष्ट्रवादीचे आमदार ए. टी. पवार उभे राहिल्यास त्यांना अडचण होऊ शकते. नरहरी झिरवाळही पुन्हा लढत देऊ शकतात. मात्र हे दोन्ही मातब्बर आदिवासी उमेदवार सध्या शारीरिक व्याधींनी त्रस्त आहेत. आमदार पवारांची सून जिल्हा परिषदेत अध्यक्ष आहे. तिचीही खासदार बनण्याची महत्वाकांक्षा आहे.

सुरगणा आणि पेठ्मध्ये कम्युनिस्टांचा चांगला प्रभाव आहे. या भागात जे. पी. गावित यांची दादागिरी असल्यानं सुमारे लाखभर आदिवासी मते त्यांच्या मुठीत आहेत. मनमाडमधील भुजबळांच्या विरोधातील तीव्र असंतोषाचा फायदा गावित यांना पुन्हा होऊ शकतो.

या मतदारसंघात आतापर्यंत कुठलाही खासदार लागोपाठ तिस-यांदा निवडून आलेला नाही. मात्र भाजपाने मोदींना पंतप्रधान घोषित केल्याने या पटटयात गुजरातेतील भाजप फीवरचा फायदा पुन्हा चव्हाणांना मिळू शकतो. दिंडोरी मतदारसंघात राष्ट्रवादी कुणाला तिकीट देते यावरही चव्हाणांचे भविष्य अवलंबून आहे.

दिंडोरी मतदारसंघातील उमेदवार

1) भाजप - हरिश्चंद्र चव्हाण
2) राष्ट्रवादी - भारती पवार
3) बीएसपी - शरद माळी

 व्हिडिओ –



  

• इतर ताज्या बातम्या सदैव पाहण्यासाठी झी २४ तासला फेसबुकवर जॉइंन करा.

• झी २४ तासला ट्विटरवर फोलो करा.