अंतराळातून सोन्याची बरसात!

www.24taas.com, मुंबई

धुमकेतू… उल्का… अंतराळात फिरणाऱ्या मोठमोठ्या शिळांना आपण वेगवेगळ्या नांवांनी ओळखतो. विशेष म्हणजे याविषयी अनेक दंतकथाही सांगितल्या जातात. अशाच एखाद्या धुमकेतूशी पृथ्वीची टक्कर होवून सृष्टीचा अंत होईल असही दावा काहीजणांकडून केला जातोय. डायनासोरच्या युगातही अशीच घटना घडल्याचं सांगितलं जातंय. तेच माणसांच्या बाबतीतही घडण्याची शक्यता वर्तवली जातेय.

विध्वंसाच्या उंबरठ्यावर... कुबेराचा खजिना?
आजपर्यंत ज्या धुमकेतूंकडं विध्वंस म्हणून बघितलं जातं होतं त्या धुमकेतूमध्ये कुबेराचा खजिना दडला असल्याचं आता उघड झालंय. त्यामुळे माणसाचं नशिब बदलून जाणार आहे. धुमकेतूंवर संशोधन करणाऱ्या शास्त्रज्ञांच्या मते धुमकेतूवर सोनं, चांदी, प्लॅटिनम, हिरे हा मौल्यवान खजिना असून धुमकेतूवर उतरण्यात माणसाला यश आल्यास पृथ्वीवर सोन, हिरे, प्लॅटिनम यांची कधीच कमतरता भासणार नाही. आज पृथ्वीच्या आजूबाजूला अशा प्रकारचे जवळपास ५० हजार धुमकेतू फिरत असून माणसाला त्याचा उपयोग करुन घेता येणार आहे. विशेष म्हणजे याच कारणामुळे आता शस्त्रज्ञांनी चंद्र आणि मंगळ ग्रहाप्रमाणेच या धुमकेतूंवर लक्ष केंद्रीत केलं आहे. ३० मीटर लांबीच्या धुमकेतूच्या तुकड्यापासून अडिच हजार अब्ज किंमतीचं प्लॅटिनम प्राप्त केलं जाऊ शकतं. हे ऐकून तुम्हाला आश्चर्य वाटलं असेल पण हे वास्तव आहे आणि त्यामुळेच नासाला अनेक बड्या कंपन्यांनी सहकार्य करण्याची तयारी दर्शवली आहे. कारण भविष्यात धुमकेतूवर खननाचा व्यवसाय तेजीत असणार आहे. दर २० वर्षानंतर एक धुमकेतू पृथ्वीच्या अगदी जवळ येतो. पण जेव्हा तो पृथ्वीच्या जवळून जातो तेव्हा तो एखाद्या तेजस्वी ताऱ्याप्रमाणे भासतो. धुमकेतूच्या तेजामागच्या कारणाचा उलगडा करण्यात आता शास्त्रज्ञांना यश मिळालं आहे. पृथ्वीप्रमाणेच धुमकेतूवर मोठ मोठे कडे आणि डोंगर आहेत तसेच पृथ्वी प्रमाणेच धुमकेतूवरही खनिजाचा मोठा साठा असल्याची माहिती आता समोर आली आहे. कोट्यवधी टन प्लॅटिनम, अब्जावधी टन सोनं, खनिजांचा मोठा साठा आणि पाणी... अंतराळात फिरणारे धुमकेतू हे माणसासाठी निसर्गाची देणगी असल्याचं शास्त्रज्ञांच म्हणनं आहे. या धुमकेतुंवर नैसर्गिक खनिजांचा प्रचंड साठा असून भविष्यात माणसाला त्याचा उपयोग करुन घेता येणार आहे.
धूमकेतू अंतराळात फिरत असतांना त्यावरच्या लहान मोठ्या तुकड्यांची अनेक वेळा एकमेकांशी टक्कर होते आणि त्यातून निर्माण होणारं लहान लहान तुकडे त्या धुमकेतूसोबत फिरत असतात. पण ही केवळ कल्पना नसून ते वास्तव असल्याचा दावा शास्त्रज्ञांनी केलाय. धुमकेतूवर स्पेसक्राफ्ट पाठवून त्याविषयी संशोधन करण्यात आलं आहे आणि त्याच माहितीच्या आधारे धुमकेतूवर खणण करण्याची तयारी सुरु करण्यात आलीय. अंतराळात वेगाने फिरणाऱ्या धुमकेतूवर खणन शक्य असल्याचा दावा शास्त्रज्ञांनी केलाय. धुमकेतूवर खणन करण्यासाठी आवश्यक असलेल्या मशिन्स आज उपलब्ध असून त्या धुमकेतूवर पाठविल्या जाऊ शकतात. तसेच तिथं तात्पुरतं आश्रय केंद्र उभारता येणार आहे. कारण धुमकेतूवर पाणी उपलब्ध असल्याचा दावा संशोधकांनी केलाय. ही सगळी पार्श्वभूमी पहाता आजपर्यंत ज्या धुमकेतूंना धोकादायक मानलं जातं होतं तेच धुमकेतू माणसांसाठी वरदान ठरणार आहेत.



धुमकेतूमध्ये प्रचंड खनिजसाठा उपलब्ध आहे पण चंद्रावर पाऊल ठेवल्यानंतरही माणसासाठी चंद्र अद्यापही दूरच आहे. त्यामुळे प्रचंड वेगाने अंतराळात फिरणाऱ्या धुमकेतूवर मानवाला पाऊल ठेवणं शक्य होणार आहे का? असा प्रश्न आता विचारला जात आहे. पण वैज्ञानिकांच्या मते जेव्हा धुमकेतू पृथ्वीच्या अगदी जवळून जातो तेव्हा तो चंद्रपेक्षाही जवळ असतो. पृथ्वीच्या आजूबाजूला फिरणारे धुमकेतू. पण या धूमकेतुवर आता संशोधकांनी लक्ष्य केंद्रीत केलं आहे..वैज्ञानिकांच्या मते २०१६मध्ये एक महाकाय धुमकेतू पृथ्वीपासून केवळ अडिच लाख किलोमिटर अंतरावरुन जाणार आहे. तो धुमकेतू चंद्रापेक्षीही अधिक जवळ असणार आहे आणि त्यामुळेच नासाने त्यावर खणन करण्यासाठी लक्ष्य केंद्रीत केलं आहे. त्यासाठी विशेष स्पेसक्राफ्ट तयार केलं जात असून त्या स्पेसक्राफ्टमधून अंतराळवीर धुमकेतूवर पाठविण्यात येणार आहेत.
ते स्पेसक्राफ्ट अंतराळात झेपावल्यानंतर अवघ्या तीन मिनिटात ते अंतराळात पोहोचेल. तो धुमकेतू पृथ्वी जवळ येईपर्यंत ते स्पेस क्राफ्ट अंतराळातच राहणार असून धुमकेतूची दिशा आणि वेग याचा अभ्यास केला जाणार..धुमकेतू कोणत्या वेळेला पृथ्वीच्या अगदी जवळ येणार हे या माध्यमातून निश्चित केलं जाणार आहे..जेव्हा तो धुमकेतू पृथ्वीच्या जवळ येईल तेव्हा ते स्पेसक्राफ्ट त्या धुमकेतू जवळ जाईल... पण धुमकेतूवर पोहचण्यात एक मोठी समस्या आहे आणि ती म्हणजे धुमकेतूसोबत गुरुत्वाकर्षणामुळे वेगाने पुढे जाणारे त्याचे लाखो तुकडे. साधारणपणे धुमकेतूसोबत असंख्य लहानमोठे दगडाचे तुकडे फिरत असतात ते धुमकेतूच्या चोहोबाजूला पसरलेले असतात. विशेष म्हणजे ते धुमकेतूपासून ना दूर असतात ना धुमकेतूच्या पृष्टभागाला चिकटतात. ऑपरेशन एस्ट्रॉईडअंतर्गत एक विशेष प्रकारचं स्पेसक्राफ्ट तयार केलं जात असून त्यामध्ये एकापेक्षा अधिक इंजिनची सुविधा असणार आहे तसेच अनेक चेंबरही उभारण्यात येणार आहे. त्यामुळे त्या स्पेसक्राफ्टमधील अंतराळवीर सुरक्षित राहू शकतील तसेच ते सुरक्षितपणे पृथ्वीवर परतही येवू शकतील. स्पेसक्राफ्ट धुमकेतूवर उतरल्यानंतर खऱ्या अर्थाने मानवाच्या इतिहासातील अंतराळ अभियानाला सुरुवात होणार आहे आणि ते म्हणजे एस्टॉईड मायनिंग. धुमकेतूवर खणन करण्यासाठी मशिन्स तयार करण्यात आल्या आहेत. त्या मशिन्स स्वयंचलीत असल्या तरी त्यावर अंतराळवीरांचं नियंत्रण असणार आहे. स्पेसक्राफ्टमधे असलेले अंतराळवीर तिथल्या परिस्थितीनुसार त्या ड्रिलिंग मशिनचा वापर करुन धुमकेतूवर खणन करु शकणार आहेत. तीन दिवस खणन केल्यानंतर ते खनिज पदार्थ अंतराळवीर आपल्या स्पेसक्राफ्टमध्ये जमा करतील आणि त्या स्पेसक्राफ्टच्या माद्यमातून ते पुन्हा पृथ्वीवर उतरतील. तज्ज्ञांच्या मते धुमकेतू ते पृथ्वी हे अंतर फार मोठं असणार आहे. कारण ताशी कित्येक लाख मैल वेगाने धुमकेतू अंतराळात फिरत असतो.



धुमकेतूवर खणन करुन सोनं चांदी आणि हिरे मिळविण्यासाठी नासाने तयारी केलीय. पण धुमकेतूवरच्या वातावरणात अंतराळवीर कसे काम करणार? ते धुमकेतूवर कशा पद्धतीने स्पेसक्राफ्ट उतरवणार? ते स्पेस क्राफ्ट धुमकेतूवरच्या गुरुत्वाकर्षण शक्तीचा सामना करु शकेल? असे अनेक प्रश्न उपस्थित झाले असले तरी त्याचं उत्तर खोल समुद्रात दडलं आहे. पृथ्वीपासून शेकडो किलोमिटर अंतरावर अंतराळ... तर शेकडो फूट खोल समुद्राचा तळ आहे. शास्त्रज्ञांच्या मते या दोन्हींचा घनिष्ठ संबंध आहे. तसेच त्यामध्ये साम्य आहे. खोल समुद्रात चालणं आणि अंतराळात चालणं यात बरंचसं साम्य आहे. त्यामुळेच नासाने आपल्या अंतराळवीरांना खोल समुद्रात प्रशिक्षण देण्यास सुरुवात केली आहे. हे आहे नासाचं नॅशनल एक्स्ट्रीम एनव्हायमेंट मिशन अर्थात निमो… या अभियाना अंतर्गत अंतराळवीरांना इथं प्रशिक्षण दिलं जातंय. इथं दबाव अधिक असतो..तसेच गुरुत्वाकर्षणही अधिक असतं. तज्ज्ञांच्या म्हणण्यानुसार खोल समुद्रातील हे प्रशिक्षण धुमकेतूवरील वातावरणाशी मिळतं जुळतं आहे. धुमकेतूच्या वेगामुळे तिथल्या वातावरणावर प्रचंड दबाव असतो. त्या वेगावर नियंत्रण ठेवण्यासाठी धुमकेतूवर प्रचंड गुरुत्वाकर्षण असतं. समुद्राच्या खोलीत नासाच्या वैज्ञानिकांना अंतराळातील मोठं रहस्य उलगडलं आहे आणि त्याच माध्यमातून भविष्यातील अंतराळ योजनांची तयारी केली जात आहे. हवाई आणि त्या परिसरातील अनेक समुद्र स्थानांवर असे प्रशिक्षण केंद्र तयार करण्यात आले आहेत. खोल समुद्रातील पाण्याच्या दबावाखाली हे ट्रेनिंग दिलं जातं. चालण्याचं, फिरण्याचं प्रशिक्षण इथं अंतराळवीरांना दिलं जातंय. तसेच खणन करण्याचंही प्रशिक्षण दिलं जात आहे. धुमकेतूवर खणन करण्याच्या योजनेसाठी निमोच्या प्रशिक्षणाचा फायदा होईल असा नासाच्या वैज्ञानिकांना विश्वास आहे. त्यामुळेच नासाच्या ५५ अंतराळवीरांना इथं प्रशिक्षण दिलं जात आहे. अंतराळवीरांच्या या संख्येवरुन नासा अनेक अंतराळ योजनांची आखणी करत असल्याचं आता लपून राहिलं नाही. एखादा धुमकेतू पृथ्वी जवळून जात असल्यास त्यावर खणन करण्याचा प्रयत्न नासाकडून नक्कीच केला जाईल.



पृथ्वीच्या भोवताली आज ५० हजार लहान-मोठे धुमकेतू फिरत असले तरी कित्येक लाख धुमकेतू दर वर्षी पृथ्वीपासून दूर अंतरावरुन जात असतात. त्यामुळेच नासाने धुमकेतूवर खनिज खणनासाठी तयारी केली आहे. पण त्याचामुळे उद्देश केवळ खनिज खणनापुरताच मर्यादीत नसून अंतराळातील रहस्य उलगडने हाच आहे. नासाने अनेक कंपन्यांना या योजनेत सहभागी करुन घेतलं आहे. एकदा धुमकेतूवर पाउल ठेवलं की मग अंतराळातील अन्य योजनांवरही त्यांना काम करता येणार आहे. त्यामुळेच गुगलसारख्या कंपनीने नासाच्या या योजनेत सहभागी होण्याची तयारी दर्शवलीय. तसेच गुगलने प्लॅनेटरी रिसोर्स सोसायटीच्या सहकार्याने अंतराळात खणन करण्यासाठी कंपनी स्थापन केली आहे. या कंपनीच्या म्हणण्यानुसार तीस मिटर लांबीच्या धुमकेतूवरुन ५० बिलियन डॉलर किंमतीचं प्लॅटिनम मिळवता येईल. पण धुमकेतूवरुन केवळ प्लॅटिनम आणि सोनंच मिळवता येईल असं नाही तर पृथ्वीवर आढळणारे खनिजही तिथं मिळण्याची शक्यता नाकारता येत नाही. पृथ्वीवर खनिज संपत्ती संपत असून पर्याय म्हणून धुमकेतूकडं पाहिलं जाऊ लागलं आहे. संशोधकांच्या मते धुमकेतूपासून लोह, कॅल्शियम, कार्बन आणि अन्य खनिजही मिळवता येतील. पुढच्या शंभर वर्षात हा व्यवसाय तेजीत असेल असा वैज्ञानिकांनी दावाकेला आहे. धुमकेतूवर अनेक खाणी तयार केल्या जातील आणि त्यामध्यमातूम हजारो वर्ष पुरतील एव्हडी खनिज संपत्ती माणसाला प्राप्त करता येईल. तसेच तेव्हा सोनं, चांदी, हिरे आणि प्लॅटिनम या आजच्या मौल्यवान वस्तू प्रत्येकाच्या आवाक्यात येतील.